به گزارش پلاتو هنر، این روزها اگر تصمیم داشته باشید که به گالری گردی بروید و اوقات فراغت‌تان را در دنیای هنر سپری کنید، ممکن است با گونه‌های جدیدی از آثار هنری روبه‌رو شوید؛ مجسمه‌هایی که دیگر از جنس سنگ یا فلز نیستند، بلکه در فضایی سه‌بعدی شکل گرفته‌اند، نقاشی‌هایی دیجیتال، دنیاهایی مجازی که در آن گونه‌هایی از حیات مصنوعی شکل می‌گیرند و…
ما در عصری زندگی می‌کنیم که در آن شاهد رشد بی‌سابقه نوآوری‌های دیجیتالی هستیم و فناوری‌هایی این چنین تاثیر بسزایی در فرهنگ و هنر معاصر داشته و موجب دگرگونی ابزارها و تکنیک‌های هنری شده‌اند. از دل این تاثیرات و دگرگونی‌ها، شاهد پدید آمدن گونه‌ای از هنر به نام «دیجیتال آرت» یا «هنر دیجیتال» هستیم.
دیجیتال آرت چگونه زاده شد؟
این فرم از هنر از دل انقلاب الکترونیکی، جهانی شدن رسانه‌ها و شبکه اینترنت زاده شده است. در واقع فرهنگ دیجیتال، نسبت به تلوزیون و رادیو، پتانسیل بیشتری برای دگرگونی‌های اجتماعی دارد، زیرا در شرایطی که ارتباط میان مخاطب با تلوزیون و رادیو و رسانه‌های ماهواره‌ای یک طرفه است، اینترنت امکان تعامل متقابل و دسترسی به دامنه بسیار وسیع‌تری از اطلاعات و داده‌ها را فراهم می‌کند.
جرقه‌های پدید آمدن دیجیتال آرت حدودا از سال 1960 شروع شد. در آن دهه، بزرگی کامپیوترها به حدی بود که فضای یک اتاق را کاملا اشغال می‌کردند و به همین دلیل، فقط تعداد محدودی از هنرمندان مانند فریدر نِیک به این ابزارهای نوین و فناورانه دسترسی داشتند که همین مسئله، مانع رشد این مدیوم بود.
در دهه 70 میلادی، هنرمندان و دانشمندان با همکاری یکدیگر شروع به خلق آثار هنریِ کامپیوتری کردند. هارلود کُهِن و وِرا مونلار جزو اولین هنرمندانی بودند که شروع به کشف امکانات خلق اثر هنری با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی و کدها زدند. با این وجود، اصطلاح «دیجیتال آرت» یا «هنر دیجیتال» اولین بار در دهه 80 و همزمان با نفوذ آن به دنیای هنر مطرح شد. محبوبیت روزافزون این مدیوم تا سال 1990 و تولد «شبکه جهانی وب» ادامه داشت.
در دهه 90، فناوری‌های دیجیتالی قدرتمندتری شکل گرفتند و هنر دیجیتال روز‌به‌روز جای خودش را بیشتر میان هنرمندان و مخاطبان باز می‌کرد. اولین گالری‌های هنری آنلاین نیز در این دهه پدید آمدند.
دیجیتال آرت (Digital Art) یا هنر دیجیتال چیست؟
هر اثری که هنرمند در حین آفرینش آن از کامپیوتر و یا ابزاری فناورانه استفاده کند، دیجیتال به حساب می‌آید. برای اینکه اثری در دسته هنر دیجیتال قرار بگیرد، نیازی نیست که تکنولوژی مهم‌ترین عامل خلق آن باشد. تا زمانی که ابزاری فناورانه در خلق اثر نقش داشته باشد، آن اثر اثری دیجیتالی به شمار می‌رود. بسیاری از منتقدان و نمایشگاه‌گردان‌ها معتقدند که هنر دیجیتال نتیجه سیر تکاملی پیشرفت‌های مکانیکی و الکترونیکی در عکاسی، فیلم و ویدئو است.
هنر دیجیتال می‌تواند به شکل سنتی یا مدرن باشد. چاپ، عکاسی، مجسمه، هنر چیدمان، ویدئو، فیلم، پویانمایی، موسیقی و پرفورمنس از گونه‌های سنتی هنر دیجیتال هستند. از شکل‌های مدرن دیجیتال آرت هم می‌توان به واقعیت مجازی، هنر نرم‌افزاری، هنر شبکه و هنر هوش مصنوعی اشاره کرد.
درباره شکل نهایی آثار دیجیتالی هم در برخی از موارد مانند هنر شبکه، امکان ارائه فیزیکی اثر وجود ندارد و فایل رایانه‌ای شکل نهایی اثر خواهد بود.
تصویری از هنرمند دیجیتال آرت
هنر دیجیتال پیوند نزدیکی با ریشه خود، یعنی علم و فناوری دارد و به همین دلیل، هنرمند باید نسبت به حوزه فناوری و اخبار آن کنجکاو باشد. به بیانی دیگر، سواد دیجیتالی بخشی جدا نشدنی از زندگی هنرمندان دیجیتال است اما آیا همه هنرمندان این حوزه باید تخصص کافی در زمینه فناوری‌های دیجیتال هم داشته باشند؟
این جا است که هنرمندان هنر دیجیتال به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول، هنرمندانی هستند که علاوه بر داشتن دانش هنری، در زمینه فناوری دیجیتال هم متخصص هستند. مثلا برخی از برنامه‌نویسان رایانه از نرم‌افزارهایی که خوشان نوشته‌اند برای خلق اثر هنری استفاده می‌کنند.
آن دسته از هنرمندانی هم که تخصص کافی در حوزه فناوری‌های دیجیتال ندارند، با کمک برنامه‌نویسان و متخصصان این زمینه اثر هنری خلق می‌کنند که در این صورت، هنرمند باید شناخت کاملی نسبت به پتانسیل‌ها و محدودیت‌های ابزارهای دیجیتالی داشته باشد.
فاطمه زهرا معصومی
منابع:
وندز، بروس (1394) هنر در عصر دیجیتال، مترجم مهدی مقیم نژاد، تهران، انتشارات سوره مهر
World Art News, Brief History of Digital Art, 2023
Artsper Magazine, What Exactly is Digital Art?, 2022
بیشتر بخوانید: