به گزارش پلاتو هنر، موزه هنرهای معاصر تهران اواسط اردیبهشت ماه 1402 با 2 نمایشگاه «رد پا – درنگی بر مراوده هنرمند و پیرامون» و «هایپررئالیسم: از تصویر تا واقعیت» درهای خود را روی مخاطبان گشود.
در نمایشگاه «هایپررئالیسم: از تصویر تا واقعیت» که مروری بر آثار پست‌مدرن گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران است، ۳۳ اثر از هنرمندان مطرح این جنبش هنری به نمایش درآمده است.
در بیانیه این نمایشگاه می‌خوانیم: «هنر هایپررئالیستی در سال‌های ابتدای دهه 70 میلادی ظهور یافت و اگرچه به عنوان یک جنبش تمام عیار شناخته نشد اما به صورت یک گرایش متمایز ظهوری آشکار داشت. رجوع وسواس گونه به تکنیک و عدم نمایش فردیت هنرمند در نقاشی که مورد نقد نگاه مدرنیستی بود به ویژگی خاص هنر هایپررئالیستی بدل گردید نمایش دقیق جزییات در آثار هنرمندان هایپرئالیست نه تنها خاستگاه تصویر را نشانه رفته است، بلکه سوالاتی جدی در مورد مرز میان بازنمایی و واقعیت دیداری مطرح می‌سازد این موارد ضرورت تأمل و بازبینی آثار این هنرمندان را با نگاهی متفاوت برای فهم عمیق‌تر این گرایش هنری آشکار می‌سازد.»
این نمایشگاه تلاشی است در راستای رویکرد جدید موزه هنرهای معاصر تهران برای بازنمایش آثار گنجینه در قالبی پژوهشی.
هایپررئالیسم چیست؟
هایپررئالیسم چیست؟جمال عرب زاده کیوریتور نمایشگاه «هایپررئالیسم» در گفتگو با پلاتو هنر درباره پیشینه تاریخی این جنبش هنری عنوان کرد: جنبش هایپررئالیسم در اواخر دهه 60 میلادی ظهور کرد. این جنبش درواقع واکنشی بود از طرف تعدادی از هنرمندان جوان که بیشتر در سواحل غربی آمریکا بودند به جنبش انتزاعی که در آن زمان به صورت همه‌گیر در هنر به خصوص در هنر آمریکا تسلط داشت.
او ادامه داد: هنرمندان جوان هایپررئالیست در تقابل با هنرمندان انتزاعی به این سمت رفتند که در آثار هنری بازنمایی را در نهایت جزئیات انجام دهند و نشان دهند که هایپررئالیسم به عنوان یک انتخاب هنری دارای ارزش‌هایی است که می تواند با هنر انتزاعی برابری کند.
فاصله با تعاریف هنر مدرن
فاصله با تعاریف هنر مدرناین هنرمند درباره وجوه اشتراک هایپرئالیسم و پاپ آرت توضیح داد: در کنار هنر هایپررئالیسم، هنر پاپ و هنر مفهومی نیز در آن زمان گرایش‌های مشابهی بودند اما هنر هایپررئالیسم نزدیکی زیادی با هنر پاپ داشت از این نظر که وجوه فرهنگی آمریکا را جستجو می‌کرد. به همین دلیل ما اشتراکات زیادی بین این دو جنبش هنری می‌بینیم.
عرب‌زاده تصریح کرد: 2 نکته در هنر هایپررئالیسم موجب شد ما در آن یک مقدار با تعاریفی که از هنرمند مدرن داریم، فاصله بگیریم؛ اول رجوع گسترده‌ای که هنرمندان هایپررئال به عکس داشتند و دوم اینکه هنرمند خودش را از صحنه تصویر پاک می کند یعنی فقط تکنیکش دیده می‌شود بدون اینکه شما اثر قلمویی از او ببینید. ما در میان هنرمندان پاپ داریم که شخصیت خود هنرمند به دلیل نوع آثارش برجسته می شد اما در آثار هایپررئالیسم وقتی تصویر در یک نوع تکامل خاص قرار دارد، کمتر خود هنرمند را بروز می دهد. این بحث تکنیکی هایپررئالیسم موجب شد که بسیاری از منتقدان هنری در ارزشگذاری این آثار از وجه هنری فاصله بگیرند و وجوه مفهومی و هنری هایپررئالیسم در نقد هنری کمتر دیده شود.
او معتقد است که شاخه‌های مختلفی از هنر هایپررئالیستی در هنرمندان بعد از دهه 70 در رجوع به عکس و پرداخت تکنیکی جزئیات در تصاویر وجود داشت اما این شاخه‌ها کمتر وجه هنری پیدا کردند.
کج‌فهمی هایپررئالیسم
کج‌فهمی هایپررئالیسماین کیوریتور گفت: یک نوع کج‌فهمی در حاشیه دنیای هنر وجود دارد که هنر هایپررئالیسم را نوعی هنر کیچ (هنر تزئینی» می‌دانند.
عرب‌زاده درباره کمبود منابع نظری در این حوزه اظهار کرد: منابع علمی که وجوه هنری این جنبش هنری را بررسی کنند، بسیار محدود هستند. ما منابعی داریم که تعداد زیادی از آن مربوط به دهه 70 است و بعد از آن رجوع نظری کمتری به هایپررئالیسم شده است. ما این شانس را داشتیم که در راستای همین نمایشگاه، مجموعه ای از مقالات ترجمه و تالیفی را به 2 زبان چاپ برسانیم که درحال حاضر از معدود منابع فارسی در حوزه هایپررئالیسم است.
انتشار مجموعه مقالات «هایپررئالیسم»
او تصریح کرد: کیوریت کردن یک نمایشگاه با تم هایپررئالیسم کار پرچالشی است زیرا منابع غنی می خواهد و ما با تعداد محدودی از آثار مواجه بودیم یعنی تعداد آثار گنجینه موزه زیاد نبود و همچنین تعدادی از آثار قابل نمایش نبودند. ما سعی داشتیم در این نمایشگاه داستانی از هایپررئالیسم بگوییم که وجوه هنری این جنبش هنری را روایت کنیم. تلاش ما این بود که با طرح یک روایت و جستجوی ریشه‌های هایپررئالیسم چه در کتاب و چه در آثار نمایشگاه مخاطب را به این سمت سوق دهیم که جزئیات این جنبش هنری را درک کند و تنها محو کیفیت آثار نشود. مخاطب باید بداند که کیفیت این تصاویر از چه حرف می‌زنند و در واکنش به چه فضای فرهنگی بوده‌اند و چه نقدی دارند.
عرب‌زاده در پایان خاطرنشان کرد: می دانیم که در همین چند روز استقبال خوب و گسترده ای از نمایشگاه شده است و برای خیلی از مخاطبان این سوال طرح شد که هایپررئالیسمی که ما در برخی آموزشگاه‌های هنری می بینیم و فکر می‌کردیم که تعریف این جنبش هنری است چقدر با اصل و خواستگاه آن متفاوت است. من فکر می‌کنم رسالت موزه هم پاسخ دادن به همین مسائل است و امیدوارم در این مسیر به بهترین جایگاه برسد.
نمایشگاه «هایپررئالیسم: از تصویر تا واقعیت» تا 4 تیرماه در موزه هنرهای معاصر تهران در نشانی تهران، خیابان کارگر شمالی، جنب پارک لاله میزبان مخاطبان است.
ندا زنگینه